Hier doen we het VooR!
Voor vogels is de Waddenzee een belangrijke schakel in het leefgebied dat zich uitstrekt van de overwinteringsgebieden langs de kust van West-Afrika tot in de broedgebieden in Siberië. De activiteiten/projecten voor PRW die door de opdrachtgevers zijn aangedragen, bestaan uit de Flyway-monitoring en het komen tot een zo veilig mogelijke en veerkrachtige Waddenzee voor vogels.
Om dit doel te bereiken werkten we in 2020 aan:
Flyway-monitoring: borgen en overdragen
Project in het kort
De ‘Flyway’ is de Oost-Atlantische trekroute die vogels jaarlijks afleggen tussen de arctische broedgebieden en de overwintergebieden langs de westkust van Afrika. De Waddenzee vormt op die trekroute een onmisbare schakel als broed-, stop- en overwinterplaats en is daarmee onderdeel van een groter geheel. Uit de Flyway-monitoring die tussen 2012 en 2018 door PRW mede is aangejaagd en uitgevoerd blijkt dat de Waddenzee een zwakke schakel is voor trekvogels van de Oost-Atlantische trekroute. Om de consistentie en de kwaliteit van de monitoring te borgen, beheert PRW tot 2021 nog het monitorings-programma en zoekt zij tegelijkertijd naar een nieuwe eigenaar van de Flyway-monitoring aan wie zij haar taken kan overdragen.
Dit hebben we gedaan
In januari vond de derde integrale telling van watervogels die gebruik maken van de Oost Atlantische Flyway plaats. Van IJsland en Noorwegen tot aan Zuid-Afrika telde een groot netwerk van professionals en vrijwilligers de overwinterende watervogels. Ook brachten ze in kaart welke omgevingsfactoren invloed hebben op de vogelstand. Deze samenwerking in simultane telling is zeer belangrijk om een goed beeld te krijgen van de ontwikkeling van de verschillende vogelpopulaties langs deze trekroute. Dit was het laatste jaar dat PRW de rol als opdrachtgever van de Flyway-monitoring vervulde. De taken zijn overgedragen aan het Ministerie van LNV waarmee het eigenaarschap en de financiering meerjarig is geborgd.
Dit hebben we in 2020 bereikt
De eerste resultaten van de integrale telling in januari 2020 publiceerden we in december. In het rapport staan de basisrapportages van 32 landen. Uit de eerste resultaten van de telling valt een sterk klimaateffect op: in veel noordelijke gebieden was het erg warm voor de tijd van het jaar. Wateren die normaal zijn dichtgevroren waren nu open, met een direct effect op de verspreiding van vogels tot gevolg. De data van deze integrale telling wordt verder geanalyseerd en uitgewerkt in een assessment rapport. De verwachte verschijning daarvan is eind 2021. PRW werkt al bijna 10 jaar samen met Sovon aan het ontwikkelen en uitvoeren van de Flyway-telling. Het ministerie van LNV neemt het opdrachtgeverschap voor deze monitoring nu over en financiert het ook de komende jaren.
Het verbeteren van de samenwerking tussen alle landen langs de Flyway was een belangrijk verzoek van UNESCO toen de Waddenzee in 2009 haar Werelderfgoed status kreeg. Goede samenwerking in de monitoring tussen deze landen is nodig om scherp te hebben hoe het met de vogelpopulaties in de Waddenzee gaat. – Karst Jaarsma
, ministerie van LNV
Ontwikkelen beheermaatregelen betreffende klimaatverandering
PROJECT IN HET KORT
Alle vogels die een bezoek brengen aan de Waddenzee hebben dezelfde behoeften: voldoende voedsel, rust, en veiligheid. Dat het niet goed gaat met de broedvogelpopulaties heeft verschillende oorzaken, zoals het vastleggen van de kust, verstoring en een gebrek aan voldoende beschikbaar voedsel. Ook klimaatverandering heeft een belangrijk effect op de Waddenzee en daarmee ook op de vogels die er leven. Het huidige monitoringssysteem, waarbij met name naar vogelaantallen wordt gekeken en reactief actie wordt ondernomen is onvoldoende. Om proactief in te kunnen spelen op de veranderingen is het van belang om een early-warning-systeem te ontwikkelen. Waarbij de benodigde beheermaatregelen worden getroffen om de vogels een zo gezond en veilig mogelijke plek te bieden in de Waddenzee.
DIT HEBBEN WE GEDAAN
Voordat we over mogelijke maatregelen kunnen praten moeten we eerst beter in kaart brengen wat de effecten van klimaatverandering zijn voor de vogels en hun leefgebieden en welke kennisleemtes er zijn. Om hier achter te komen hebben we de Waddenacademie opdracht gegeven een literatuurstudie uit te laten voeren naar de reeds bekende effecten van klimaatverandering en de kennisleemten. Deskundige Jeroen Reneerkens voerde het onderzoek uit. Het blijkt dat vogels langs de Oost-Atlantische Flyway nu al negatieve effecten ondervinden van de klimaatverandering. Mogelijk kunnen deze negatieve effecten door een goed beheer van de Waddenzee deels worden beperkt. Daarom werken we aan een early-warning-systeem: we willen samen met beheerders een klimaat dashboard voor vogels ontwikkelen.
DIT HEBBEN WE IN 2020 BEREIKT
We hebben nu een zeer goede literatuurstudie over de bekende en onbekende effecten van klimaatverandering op de flyway opgeleverd. Het rapport is goed ontvangen in de Waddenwereld. En het thema begint ook meer aandacht te krijgen bij beleidsmakers en beheerders. Dat is belangrijk want natuurbeheerders en overheden zullen moeten samenwerken om de gevolgen van de klimaatverandering voor vogels binnen het Waddengebied op te vangen. Met name door de vogels hun foerageer- en rustmogelijkheden te blijven gunnen en zo mogelijk nog uit te breiden.
“Waar zeespiegelstijging een serieuze bedreiging is die zich voordoet op tijdschalen van decennia, kan toename van de frequentie en duur van hittegolven een onmiddellijkere bedreiging voor vogels in de Waddenzee zijn.” – Jeroen Reneerkens in rapport Effecten van klimaatverandering op vogels in het Waddengebied, maart 2020.
