Hier doen we het VooR!
Waar het kan worden natuurlijke dynamische processen in de Waddenzee gestimuleerd; zoveel mogelijk hersteld of versterkt. Dit bereiken we door het wegnemen of het verminderen van opgeworpen barrières of invloeden. Dit draagt bij aan een veerkrachtige natuur en behoud van het Waddengebied als klimaatbuffer.
Om dit doel te bereiken werkten we in 2020 aan:
Herstelproject en bewustwording natuurlijke dynamiek eilandstaarten
Project in het kort
Door het vastleggen van duinen en de aanleg van stuifdijken is veel dynamiek langs de zandige kust van de eilanden verloren gegaan. Karakteristieke kustflora en -fauna zijn mede hierdoor verdwenen. PRW stimuleert het herstel van de natuurlijke dynamiek waarbij veiligheid en maatschappelijk draagvlak voorop staan. We kijken daarbij breder dan alleen de eilandstaarten, want ook elders op de eilanden blijkt dynamiek mogelijk en belangrijk voor de natuur.
Dit hebben we gedaan
Een eerste verkenning in 2019 bracht in beeld welke initiatieven al lopen en dat er weinig noodzaak is tot meer of sneller nu. Wel bleek dat het goed zou zijn om meer bekendheid te geven aan het belang van natuurlijke dynamiek. PRW besloot daarom, in afstemming met provincie Fryslân en Rijkswaterstaat, in te zetten op het vergroten van bewustwording en acceptatie. De doelgroepen zijn de eilandgemeenschappen en de beheerders die verantwoordelijk zijn voor het veiligheidsbeheer. We hebben een inventarisatie van initiatieven met en ervaringen over vergroten van de dynamiek gedaan. Dit is de basis voor een ronde gesprekken met eilanders en bestuurders. Hopelijk weer snel met bezoeken aan het gebied. Op verzoek van de Beheer en Overleggroep Terschelling is met betrokkenen gekeken naar mogelijkheden voor het behoud van de Strieper kwelder. Er is een schets gemaakt van een beperkte ingreep waarvan de effectiviteit en haalbaarheid is besproken. Echter bleek er onvoldoende draagvlak voor verdere uitwerking.
Dit hebben we in 2020 bereikt
Een inventarisatie beschrijft acht voorbeelden van natuurlijke dynamiek op de Waddeneilanden, zowel autonoom als door de mens geïnitieerd, met ervaringen en feiten. De inventarisatie maakt gebruik van gerapporteerde (monitorings)onderzoeken en gesprekken met sleutelpersonen en doet suggesties hoe deze als voorbeeld kunnen dienen. Het blijkt dat naast het draagvlak en de communicatie, goede afstemming en afspraken tussen de verschillende beheerders en andere betrokken partijen net zo belangrijk zijn om tot succesvolle nieuwe projecten voor duindynamiek te komen. De inventarisatie komt begin 2021 beschikbaar.
“Dynamiek waar het kan, plaggen en harken waar het moet” – Albert Oost, Deltares
Maatregelenpakket verminderen impact van bodemberoerende activiteiten
PROJECT IN HET KORT
De bodem van de sublitorale Waddenzee wordt in grote delen frequent beroerd, bedekt of omgewoeld door menselijke activiteiten (baggeren, aanleg kabels en leidingen, visserij). Daarnaast is er ook sprake van een hoge dynamiek van wind en water wat ook zorgt voor natuurlijke bodemberoering. Het is van belang om de effecten van menselijke tegenover natuurlijke bodemberoering in beeld te krijgen om, indien nodig, een maatregelenpakket te ontwikkelen voor het verminderen van de impact van menselijke bodemberoerende activiteiten.
DIT HEBBEN WE GEDAAN
In samenwerking met Rijkswaterstaat vroegen we aan Altenburg en Wymenga de beschikbare, en voor de Waddenzee relevante, kennis over ecologische en morfologische effecten van menselijke en natuurlijke bodemberoering samen te brengen in de vorm van een literatuurreview. Met het verzoek om de omvang van de effecten van menselijke activiteiten zoveel mogelijk kwantitatief in beeld te brengen en zo veel mogelijk in de context van de natuurlijke dynamiek. Het kwalitatieve beeld is redelijk gelukt. De kwantitatieve beoordeling (hoe groot en waar) minder. Cruciale informatie daarvoor is niet beschikbaar. Voor deze studie is een klankbordgroep in het leven geroepen met vertegenwoordigers van sectoren die bodemberoerende activiteiten uitvoeren en andere belanghebbenden. Deze groep keek mee vanaf de offerte aanvraag en is door de projectleiding ook actief benaderd bij de discussie over de verschillende tussenresultaten. Deze werkwijze zorgde voor een blijvende goede betrokkenheid van de klankbordgroep bij het onderzoek. Het rapport, met review door de Waddenacademie, volgt in het eerste kwartaal van 2021.
DIT HEBBEN WE IN 2020 BEREIKT
Het rapport geeft een mooi overzicht van de kennis uit de literatuur; met name over de mechanismen van bodemverstoring en de verschillen tussen laag en hoog dynamische gebieden. Echter, ondanks dat er veel literatuur beschikbaar is, is ook gebleken dat er nog veel kennislacunes zijn rond de effecten van diverse vormen van bodemberoering en hoe deze zich verhouden tot de natuurlijke dynamiek. Alvorens we een maatregelpakket kunnen aanbevelen zal meer gericht onderzoek noodzakelijk zijn.
“De opgave om een vergelijking te maken tussen de natuurlijke dynamiek van de bodem en die ten gevolge van menselijk handelen is om verschillende reden op dit moment feitelijk nog een brug te ver.” – Review Waddenacademie
Haalbaarheidsstudie en pilot benutting slib Waddenzee
PROJECT IN HET KORT
Slib wordt in grote hoeveelheden afgezet in de rustige delen van de Waddenzee, waarschijnlijk mede onder invloed van menselijke ingrepen, zoals de aanleg van de Afsluitdijk. Dat kan een verstoring van het ecosysteem met zich meebrengen. De vraag is of er, in analogie met de ervaringen in de Eems-Dollard, mogelijkheden zijn om slib uit de Waddenzee duurzaam te hergebruiken. Slib niet meer als afvalstof, als probleem, maar als kans bij opgaven van klimaatmitigatie, klimaatadaptatie, kustveiligheid en een duurzame landbouw. Met haalbaarheidsstudies en pilots verkennen we de mogelijkheden.
DIT HEBBEN WE GEDAAN
Kunnen we de slibophoping in de haven van Harlingen ombouwen van last tot lust? En zo ja, wat zou je dan voor nuttige toepassingen kunnen bedenken? Lama Landscape Architects deed in opdracht van PRW een verkennend ontwerpend onderzoek naar het binnendijks toepassen van havenslib Harlingen. Met als resultaat een inspirerende brochure voor het nuttig toepassen van slib in het achterland van Harlingen.
Langs de trilaterale Waddenzee wordt al over een langere periode gewerkt met slib; slib als last voor de bereikbaarheid van havens, en slib als kans voor kustveiligheid, natuurbeheer en grondverbetering. Is er grond voor een trilaterale community rond ‘sediment solutions’? Gestart als idee om letterlijk op reis te gaan met betrokkenen langs de voorbeeldlocaties. En zo te werken aan een ‘community of understanding’ met een groep mensen uit de hoek van beheer (natuur en havens), bedrijfsleven en wetenschap. In verbinding met de beoogde trilaterale Partnership Hub. Vanwege Covid-19 moesten we de aanpak bijstellen, met als resultaat het webinar Sediment Solutions op 27 november 2020. PRW organiseerde dit in nauwe samenwerking met Deltares, Rijkswaterstaat, Van Hall Larenstein en het Common Wadden Sea Secretariat.
DIT HEBBEN WE IN 2020 BEREIKT
De brochure over het verkennende onderzoek naar het nuttig toepassen van havenslib Harlingen binnendijks voor natuur en sociaal-economie brachten we onder de aandacht van relevante netwerken, zoals het Investeringskader Waddengebied. Elementen uit het onderzoek zijn benut door partners bij invulling PAGW voorverkenning ecologische kansen dijkzone-ontwikkeling Koehoal-Lauwersmeer (Wetterskip Fryslân, PAGW, PRW). Het is ook een bouwsteen voor de PAGW verkenning grootschalige verbindingen.
De uitkomst van het webinar Sediment Solutions is, naast inhoudelijke ervaringen, dat er grond is voor een trilaterale community. Op het webinar stonden een nieuwe trilaterale slibbalans, enkele aansprekende praktijkvoorbeelden en resultaten van studentenprojecten centraal. De community wordt in 2021 versterkt met een tweede webinar om meer praktijkvoorbeelden te delen en hopelijk alsnog ‘de reis’.
“Een rapport boordevol inspiratie voor het nuttig toepassen van slib in het achterland van Harlingen! Zelfs zoveel inspiratie dat de hoeveelheid slib die jaarlijks uit de haven van Harlingen wordt gebaggerd ontoereikend is om in alle opties te voorzien.” Uit rapport: Verkennend Ontwerpend Onderzoek Binnendijks Toepassen: Havenslib Harlingen, februari 2020.
