Bereikbaarheid en mobiliteit

Hier doen we het VooR!

De verbindingen van en naar de Waddeneilanden en Waddenzeehavens zijn onderhevig aan veranderingen die zich in de natuur afspelen. De bodem van de Waddenzee is tegen de zeespiegelstijging in omhoog gekomen én doet dat nog steeds. Mede daardoor hebben we te maken met toenemende hoeveelheden slib en een veranderende getijdenstroming, die weer effect hebben op de diepte en breedte van de vaargeulen. Op termijn krijgt het gebied waarschijnlijk te maken met een versnelde zeespiegelstijging wat voor nieuwe uitdagingen zorgt. Daarnaast worden er nieuwe (duurzame) eisen gesteld aan de manier waarop we de vervoersketen en de havens inrichten en aan de manier waarop we reizen. De bereikbaarheids- en mobiliteitsvraagstukken worden door de opdrachtgevers en belanghebbenden in gang gezet met hulp van PRW.

Om dit doel te bereiken werkten we in 2020 aan:

Lange termijn verkenning bereikbaarheid en mobiliteit Waddeneilanden

Project in het kort

Dit project omvat de lange termijn verkenning naar de bereikbaarheid en mobiliteit van de Waddeneilanden (2050). Een belangrijk en in toenemende mate urgent vraagstuk, gelet op de morfologische ontwikkelingen. Maar ook een uitdagend en kansrijk dossier, dat op de langere termijn vraagt om een waarde gedreven systeemsprong. Energietransitie, benutting van technologische ontwikkelingen van vervoersoplossingen (smart shipping, scheepsinnovatie, maar ook ontwikkeling van buisconcepten en drones). Samen met scherpere keuzes voor bijvoorbeeld scheiden van vervoersstromen, beperken van vervoerstonnen, keuze in aanlandplekken et cetera, kunnen mogelijk drager zijn van deze systeemsprong. De bereikbaarheid van de Waddeneilanden en de zoektocht naar een mobiliteitssysteem dat goed aansluit bij de status als Werelderfgoed vormen hierin een harde randvoorwaarde.

Dit hebben we gedaan

De verdere verdieping van het vraagstuk met verschillende stakeholders gaf (h)erkenning op het transitiekarakter. De gepubliceerde ‘startfilm’ weerspiegelt dit ook. Helaas moesten we vanwege de Covid-19 maatregelen een meer ‘ontwerpende’ opzet in het voorjaar uitstellen, evenals de wens verdiepend met elkaar in gesprek te gaan tijdens een PRW-werkatelier begin oktober uitstellen. De eerste Covid-19 periode liet onbedoeld zien hoezeer mobiliteit gerelateerd is aan de leefbaarheid op de Waddeneilanden. De bereikbaarheid werd zelfs als stuurknop is ingezet. Ons team heeft dit aangegrepen om een analyse te maken van wat Covid-19 ons hierbij leert over de systemische relaties.

Eind 2020 organiseerden we drie online focussessies. De eerste over de ‘mobiliteit-leefbaarheid paradox: de covid-toerist zet leefbaarheid onder druk’. De tweede over de casus ‘marktinnovatie’ (emissieloze en impactarme scheepvaart). En de derde over de casus ‘verduurzaming horecatransport Schiermonnikoog’.  

In het voorjaar deden we een verkennend onderzoek naar mogelijke EU-subsidie kansen in samenwerking met RVO, Bureau Brussel (RWS) en de Waddenprovincies. Hierover verscheen naast een rapportage ook een podcast. In 2020 zijn vier onderzoeken in gang gezet ten bate van de Transitieschets: een wereldwijde scan door studenten naar internationale voorbeelden van hoe duurzame mobiliteit is vormgegeven, een cultuur-historisch onderzoek (inclusief Webinar) naar de relatie tussen eilandercultuur- en identiteit en bereikbaarheid, een innovatiescan naar de mogelijkheden van emissieloze en impactarme scheepvaart (MARIN) en een verkennend onderzoek naar goederentransport via buisleidingen. De publicaties hiervan volgen begin 2021. Om te leren van transitieprocessen elders bezochten wij in een ‘learning journey’ het eiland Samsø (DK) en de E-ferry ‘Ellen’. Deze reis liet ons inzien dat emissieloze mobiliteit mogelijk is en de nieuwe realiteit wordt.

Dit hebben we in 2020 bereikt

Het thema Duurzame mobiliteit naar de Waddeneilanden komt steeds meer voor het voetlicht bij diverse partijen (stakeholders, marktpartijen en overheid). De Covid-19-maatregelen en prioriteiten die diverse stakeholders moesten stellen, hebben echter de mogelijkheden tot verdiepende gesprekken en verbinding hierop wel vertraagd. Op basis van de ‘learning journey’ en de komende onderzoeksresultaten verwachten wij dat partijen het gesprek over deze transitie verder kunnen aanscherpen en inspiratie krijgen tot vervolgactie. De Transitieschets met daarin een transitieperspectief en suggesties voor ontwikkelpaden wordt in de eerste helft van 2021 afgerond en aan de opdrachtgevers voorgelegd.

“Het is alsof je van een lelijk eendje naar een Tesla gaat” – Collega van Morten Jörgensen, Stuurman E-ferry Ellen (DK)

Lange termijn verkenning bereikbaarheid en mobiliteit Waddenzeehavens 

PROJECT IN HET KORT

Voor de Waddenzeehavens is bereikbaarheid vanaf zee cruciaal. De mogelijkheden voor een duurzame bereikbaarheid worden al volop verkend door de opdrachtgevers en andere partijen in het gebied. Slimmer omgaan met slib (‘nature based solutions’) bijvoorbeeld of het uitvoeren van maatregelen waarbij gebruik wordt gemaakt van getijdestromingen. Gelet op de toekomst en de morfologische ontwikkelingen in de Waddenzee is het ook voor de havens relevant nú de vraag te stellen of deze maatregelen op de lange termijn hun doelen behalen. Of moeten we nadenken over wellicht een ander logistiek- of vervoerssysteem in 2050. Het is belangrijk hierbij te leren van best practices uit binnen- en buitenland.

DIT HEBBEN WE GEDAAN

Op basis van gesprekken met de Waddenzeehavens van Lauwersoog en Den Helder zocht PRW in 2019 contact met de Rijksrederij. Dat kreeg een vervolg in 2020. Ook dacht PRW op de achtergrond mee over het verbinden van verduurzamingsambities van de Rijksrederij met duurzame scheepvaart in de Waddenzee. Hieruit is gestart met een onderzoek naar verduurzaming van één van hun schepen. Er wordt onderzocht of de rijksoverheid met een concrete pilot in de praktijk gestalte kan geven aan de transitie naar ‘emissieloze scheepvaart’. Uit eerdere gesprekken met de havens kwam naar voren dat er momenteel weinig aanvullende (verander)energie zit op het project Verkenning duurzame bereikbaarheid Waddenzeehavens, naast de lopende activiteiten i.h.k.v. EcoPort-certificering, benutting havenslib en benutting van waterstof. PRW richt zich nu op een verkenning van de optimalisatie van de logistieke keten (vrachttransport) naar de Waddeneilanden. Dit in combinatie met de ambitie van de Waddeneilanden om ‘slimme mobiliteit’ verder uit te werken. En dan het liefst in de vorm van (een aanzet tot) een concrete pilot. PRW adviseert inmiddels vanuit dat perspectief in een verkenning naar ‘verduurzaming Horecatransport op Schiermonnikoog’. Hierover gaan wij nog een gesprek starten met één van de andere Waddeneilanden.

DIT HEBBEN WE IN 2020 BEREIKT

We hebben partijen (Rijksrederij en Havencoalitie Lauwersoog) weten te verbinden op hun eigen ambities, die daarmee versterkend naar elkaar kunnen gaan worden. Deze concrete activiteiten kunnen daarmee ook de transitie naar duurzame mobiliteit naar de Waddeneilanden katalyseren. Door onze rol in de verkenning ‘verduurzaming Horecatransport’ helpen we de lokale behoefte en ambitie tot verdere verduurzaming te komen, juist ook in de keten.

“De drive en het enthousiasme van zowel het PRW-team als de ondernemers in Lauwersoog om te verduurzamen zijn bijzonder inspirerend en daar willen wij vanuit de Rijksrederij graag bij aanhaken.”